ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ: ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ‘ਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ‘ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਮਾਨਸਬਲ ਝੀਲ ‘ਚ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਰਿਸਰਚ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ 2 ਸਾਲ ਤੱਕ ਝੀਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਮਾਨਸਬਲ ਝੀਲ ਦੇ ਤਲਛਟ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਪਲਾਸਟਿਕਸ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਸਬਲ ਝੀਲ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਗੈਰ-ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਧਾਤੂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਸਬਲ ਝੀਲ ਦੇ ਤਲਛਟ ਲੀਡ (ਪੀਬੀ) ਵਰਗੀਆਂ ਧਾਤਾਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਮੱਧਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਾਂਬੇ (ਸੀਯੂ) ਅਤੇ ਕੋਬਾਲਟ (ਕੋ) ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੂਸ਼ਿਤ ਹਨ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੀਸੇ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਝੀਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ‘ਚ ਲੀਡ ਮੈਟਲ ਦਾ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ‘ਚ ਮਿਲਣਾ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਝੀਲ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨੇੜੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜਾਂਚਕਰਤਾ ਅਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਲਨਾ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਸਬਲ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਰੇਵਾਲਸਰ, ਰੇਣੂਕਾ, ਅੰਚਾਰ ਅਤੇ ਪੈਂਗੌਂਗ ਵਰਗੀਆਂ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਝੀਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਈਕ੍ਰੋਪਲਾਸਟਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ। ਇਹ ਝੀਲ ਆਪਣੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਮਲ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਕਮਲ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੇਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹਨਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਣਾਂ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਖਪਤ ਬਾਇਓਮੈਗਨੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਜੀਵਿਤ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਝੀਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਪਲਾਸਟਿਕਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਰਗੇ ਉਪਾਅ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਝੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਪਲਾਸਟਿਕਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਮਾਈਕ੍ਰੋਪਲਾਸਟਿਕਸ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉੱਚਾਤਰ ਸਿੱਖਿਆ ਅਭਿਆਨ 2.0 ਦੇ ਤਹਿਤ ਮਾਨਸਬਲ ਝੀਲ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਣ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੂਚਕਾਂਕ ਮੁੱਲ 10 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਪੱਧਰ 1 ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਬੇਸਲਾਈਨ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਾਂਚ ਲਈ ਭੇਜੀਆਂ ਗਈਆਂ 11 ਧਾਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 7 ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀ ਦੀ ਤਰਜੀਹੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਪਲਾਸਟਿਕਸ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਇਸ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਝੀਲ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਲ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ
